Zespół górnego otworu klatki piersiowej
Zespół górnego otworu klatki piersiowej, czyli w skrócie TOS od angielskiej nazwy Thoracic Outlet Syndrome to zespół zaburzeń spowodowanych uciskiem naczyń, tętnicy i żyły podobojczykowej oraz pęczków splotu ramiennego w wąskiej przestrzeni pomiędzy obojczykiem a pierwszym żebrem. Rzadszą przyczyną ucisku w tym miejscu może żebro szyjne – wada rozwojowa występująca u mniej niż 1% populacji. Ucisk ma najczęściej charakter czynnościowy to znaczy występuje dopiero przy uniesieniu kończyny. Tętnica podobojczykowa jest głównym naczyniem doprowadzającym krew do kończyny górnej a żyła podobojczykowa głównym naczyniem odprowadzającym krew z kończyny górnej. Pęczki splotu ramiennego natomiast tworzą nerwy, które odpowiadają za czucie i ruchy kończyny górnej. Objawy zespołu górnego otworu klatki piersiowej zależą od tego, które struktury i w jakim stopniu są uciśnięte. W przypadku ucisku pęczków splotu ramiennego występują objawy takie jak zaburzenia czucia, drętwienia czy też promieniujące bóle kończyny górnej. W przypadku ucisku t. podobojczykowej będą występowały objawy niedokrwienia takie jak bóle kończyny połączone z ochłodzeniem i również zaburzeniami czucia w zaawansowanych przypadkach owrzodzenia i zmiany martwicze skóry. W przypadku ucisku żyły podobojczykowej będzie występował obrzęk kończyny, widoczne poszerzenia żył a w skrajnych przypadkach może dojść do wystąpienia zakrzepicy żył głębokich kończyny górnej objawiającej się nagłym dość spoistym obrzękiem i bóle kończyny. Objawy z reguły występują po uniesieniu kończyny. Zakrzepica żył głębokich kończyny górnej w przebiegu górnego otworu klatki piersiowej tzw. zespół Pageta-Schroettera często występuje w dominującej kończynie górnej po wysiłku fizycznym, np. intensywnym treningu na siłowni.
Jak rozpoznać zespół górnego otworu klatki piersiowej?
Najczęściej wstępne rozpoznanie można podstawić na podstawie objawów zgłaszanych przez chorego i specjalistycznego badania lekarskiego. Jednak do postawienia rozpoznania ostatecznego konieczne jest przeprowadzenie badań dodatkowych. W potwierdzeniu ucisku naczyń pomocne jest badania dopplerowskie z podwójnym obrazowanie, tzw. USG doppler, jeśli jest wykonywane przez specjalistę z odpowiednim doświadczeniem. Badanie USG doppler wykaże również obecność zakrzepicy żyły podobojczykowej. Badanie ultrasonograficzne jest w stanie wykazać również ucisk pęczków nerwowych splotu ramiennego.
Jednakże w odniesieniu do zmian naczyniowych preferowanych badaniem jest angiografia rezonansu magnetycznego (angioRM) wykonana zarówno w pozycji z kończynami opuszczonymi jak i uniesionymi. Istotne jest, żeby w angioRM ocenić zarówno układ żylny jak i tętniczy.
Jak leczyć zespół górnego otworu klatki piersiowej?
Leczenie zespołu górnego otworu klatki piersiowej w początkowych stadiach zwłaszcza w postaci neurogennej jest zachowawcze i polega głównie na wykonywaniu ćwiczeń wzmacniających obręcz barkową.
W stadiach bardziej zaawansowanych konieczne jest leczenie chirurgiczne. Celem leczenia chirurgicznego jest zlikwidowanie ucisku a w przypadkach, w których jest to konieczne i możliwe usunięcie wywołanych uciskiem zmian w naczyniach.
Najbardziej skutecznym sposobem zniesienie ucisku w górnym otworze klatki piersiowej jest wycięcie pierwszego żebra. Zabiegi mniej radykalne takie jak przecięcie czy nawet częściowe wycięcie mięśnia pochyłego przedniego nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
